Башкирский детский фольклор: жанровый состав и поэтика : диссертация на башкирском языке

  • автор:
  • специальность ВАК РФ: 10.01.09
  • научная степень: Кандидатская
  • год, место защиты: 2011, Казань
  • количество страниц: 187 с.
  • бесплатно скачать автореферат
  • стоимость: 240,00 руб.
  • нашли дешевле: сделаем скидку
  • формат: PDF + TXT (текстовый слой)
pdftxt

действует скидка от количества
2 диссертации по 223 руб.
3, 4 диссертации по 216 руб.
5, 6 диссертаций по 204 руб.
7 и более диссертаций по 192 руб.
Титульный лист Башкирский детский фольклор: жанровый состав и поэтика : диссертация на башкирском языке
Оглавление Башкирский детский фольклор: жанровый состав и поэтика : диссертация на башкирском языке
Содержание Башкирский детский фольклор: жанровый состав и поэтика : диссертация на башкирском языке
Вы всегда можете написать нам и мы предоставим оригиналы страниц диссертации для ознакомления
ЙеКМЭТКЕЬЕ
Инеш
I булек. Башкорт балалар фольклорыньщ теп билдэлэре Ьэм унын ойрэнелеш кимэле
1.1 .Балалар фольклоры Ьэм ололар фольклорынын. бэйлэнеш мэсьэлэЬенэ карата
1.2. Ижади система буларак, башкорт балалар фольклорын тилми яктан билдэлэу мэсьэлэЬенэ карата
1.3. Балалар фольклорын классификациялау мэсьэлэЬе
II булек. Сабыйлык осоро фольклоры
2.1. Бишек йырзары
2.2. Хэстэрлектэр
2.3. Ирмэктэр
2.4. Арбау-имлэузэр
III булек. Балалык (сабыйлык - умерлек араЬы) осоро фольклоры

3.1. Сэсмэ фольклор
3.2. Поэтик фольклор
IV булек. Уйын фольклоры
4.1. Уйын ойоштороу
4.2. Балалар уйындарыньщ терэре
4.3. Мизгел йолалары
Ьытымта
ТСулланылтан ээбиэт исемлеге
Адлатмалар
ТСулланылган шартлы кыркартмалар
Информанттар курЬэткесе
ТСушымта
ИНЕШ
Балалар фольклоры - дейем халык ижадында уенсэлекле урын алып тора Ьэм уныц айырылгыЬыз бер елешен тэшкил итэ. Тзрбиэ мэсьэлэлэрендэ Ьэм донъяны танып белеу процесында уньщ эЬэмиэте эйтеп боткеЬе. Ул балаларзы эхлах ханундарына ярахлашхан шэхес буларах формалаштыра, уларыц эстетик фекерлэуен уутерэ, хатта, эйтергэ кэрэк, ололар донъяЬын, уз сиратында, ололарга балалар донъяЬын яхшырах анлауга булышлых итэ.
Быуаттар Ьуымында халык бала тэрбиэлэу алымдарыныц асы л урнэктэрен булдырган, уларлы сэнгэт эдэре булырзай дэрэжэгэ еткереп камиллаштыртан, шуларзы быуындан быуынга тапшыра килгэн. Халык, бейек тэрбиэсе буларатс, бала бахханда, сабыйыц психологик Ьэм йэш узенсэлеген дэ и<;эпкэ алып эш иткэн. Шуга ла, гемумэн, борон-борондан фольклор, шул иэптэн, балалар фольклоры ла, балаларзыц Ьуз байлыгын арттырыуза ла, эстетик зауыгын, ижади Ьэлэтен удтереузэ лэ, физик яхтан сыныхтырыуза ла Зур роль уйнаган.
Балалар фольклоры ике айырылгыЬыз елкэне: балалар осей ололар ижад иткэн влгелэрзе Ьэм балаларзыц уззэре ижад иткэн ауы:у-тел урнэктэрен, уйындаруы берлэштерэ. Тэуге теркемгэ бишек йырзары, Ьамахлаузар, арбау-имлэузэр, экиэттэр ише урнэктэр инэ. в икенсе теркемгэ терле Ьузуйнатк ы стар, усеклэштэр кеуек елгелэр 'карай. Был ике теркем, ижад ителеше терле булып та, тэгэйенлэнеше бер ук булганлыхтан, балалар тормошона ярахлаша Ьэм уларзын эстетик талаптарына буйЬондорола, шуга ла уларзын, Ьис ЬууЬер балалар фольклоры тип аталып йерергэ тулы хохугы бар.
«Балалар фольклоры» тигэн тешенсэ - гилми хулланышха сагыштырмаса янырах ингэн термин. Эммэ балалар есен ололар тарафынан Ьэм, шулай ух, балаларзыц уззэре тыузырган ауы-тел ижады, уйын

фольклоры олгелэре бик боронго замандара ук барлыкка килгэн. Тчояшка, йэ булмаЬа башка тэбигэт куренештэрена мерэжэгэт рзуешендэ эйтелгэн Ьамажтар, халыктьщ мифик заттарга инаныуы, уйындара Ьунары имитациялаузары - балалар фольклоры урнэктэренец мэжусилек заманында ук барлык ка килеу ихтималлыгына ишара итэ.
Совет фольклористикаЬында «балалар фольклоры» тигэн термин XX быуаттыц 20-се йылдарынан башлап жулланыла. Ул Иркутск университеты профессоры Г.С. Виноградов (1926 й.) Ьэм куренекле фольклорсы О.И. Капица (1928 й.) тарафынан башлап ейрэнелэ Ьэм гилми яжтан эйлэнешкэ индерелэ.
Шул замандаран алып Советтар Союзыньщ куп кенэ галимдары
балалар фольклорын ейрэнеу эшенэ игтибар итэ башлай: унын олгелэре куплэп йыйыла. Г.С. Виноградов Ьэм О.И. Капица башлаган был эште рус фольклор гилеме елкэЬендэ В.П. Аникин, М.Н. Мельников, М.Ю. Новицкаялар дауам итэ. Башжа миллэт балалары фольклорын ейрэнеугэ лэ айырым игтибар бирелэ. Атап эйткэндэ, украин (Г.В. Довженок), белорус (Г.А. Барташевич), латыш (В. Гребле), литва (П. Иокимайтене), коми (Ю.Г. Рочев), грузин (ГТ.З. Зандукели), абхаз (P.A. Хащба), мордва (Э.Н. Таракина), таджик (Б. Ширмехэмэдов), узбэк (Г.А .Джангиров, О. Сафаров), дагыстан (Ф.З. Абакаров), татар (Нэжи Идэнбэт, Р.Ф. Иэгэфэров) халыжтарыныц балалар фольклорын ейрэнеу эше совет осоронда эуземлэшеп китэ.
Рус балалар фольклорын йыйыу Ьэм гилми яжтан ейрэнеу тарихы менэн менэн сагыштырганда, бапгкорт балалар фольклоры гилемендэ элегэ етерлек кимэлдэ эш бапгкарылган, тип эйтеп булмай. Шулай а башжорт балалар фольклорына Октябрь революцияЬына тиклем дэ игтибар итеуселэр була. Был осражта Ш. Бабич менэн А. ТаЬиров хемэттэрен куз уцында тотола. Мэдэлэн, Шэйехзада Бабичтыц 1912 йылда яылган «Эйтеп уайым» тигэн мэжэлэЬенец

2. 1. Бишек йырары
Бишек йырзарыньщ теп вазифаЬы - баланын йсгклап китеуенэ, йо'конан иплэп кенэ уятыуга булышлытк итеу. Сенки .оайлы йоко - якшы удеу Ьэм Зурайыузын мейим шарты. Монотонлы итеп йырланган бишек йыры ритмдын, ябайлыгы, кейген талгынлыгы менэн баланы тынысландыра, уньщ ойоп тсына йоклап китеуенэ булышльгк итэ. Бындай йотсо баланын, физик уеше есен бик тэ меЬим. Бишектэге бала ошо йырзар аржылы эсэЬенен тауышын бангкаларзьнкынан айырырга ойрэнэ. Бынан тыш, йыш жабатланган ритмик ендэр агышыньщ мэгэнэйе бала ацына Ьецэ барып, уньщ Ьуззэрзе уЗлэштереуенэ, йуцынан килеп, туган телен анлауга елгэшеугэ булыша.
Бишек йырзарын ижад иткэндэ, боронголар, эйтерЬен дэ, хэзерге педагогика фэне жанундары буйынса эш иткэндэр зэ баланын мэглумэт алыу, танып белеу момкинлеген дэ, психологик узенсэлеген дэ идэпкэ алгандар. XIX быуат азажтарында - XX быуат баштарында йэшэгэн куренекле галим-психиатр И.А. Сикорский бала психикаЬынын теп узенсэлеге - уньщ донъяны ткабул итеуендэ ихтыяр башлангысыньщ булмауы, тип билдэлэгэн." Икенсе терлорэк итеп эйткэндэ, ишеткэн информацияны бала хэтерендэ жалдырЬын осен, уньщ куп тап'кыр жабатланыуы шарт - бишектэге бала хэтеренен теп УЗенсэлеге шунда ла инде. Был талаптарга бишек йырзарыньщ кулэме, сюжеты, мотивтарыньщ жыдкалыты тулыйынса яуап бирэ.
Хальгк бишек йырзарын бик жэзерлэп йажлаган Ьэм уны быуындан быуынга изге мирад итеп тапшыра килгэн. Билдэле бер ритм менэн кейлэп жабатланган бишек йырзары баланын йожлап китеуенэ булышлытс итеп кенэ жалмай, э, бэлки, эле кескэй генэ йэн эйэйенен хис-тойгоЬо удешенэ лэ йогонто яЬай. Кенсыгыштьщ бейек галимы Эбугалисина «балаларзьщ тэбигэтен
м Мельников М.Н. Русский детский фольклор. - С.20.
Вы всегда можете написать нам и мы предоставим оригиналы страниц диссертации для ознакомления

Рекомендуемые диссертации данного раздела